จรรยาบรรณของวิศวกร และเรื่องราวต่าง ๆ ที่น่าสนใจเกี่ยวกับจรรยาบรรณในการประกอบอาชีพของวิศวกร

มาพบกันเช่นเคยในรายการพูดจาประสาช่างทางสถานีวิทยุจุฬาฯ ระบบ FM 101.5 MHz ทุกวันอาทิตย์ตั้งแต่เวลา 08.30 – 08.55 น. รายการพูดจาประสาช่างจัดสัปดาห์ละครั้ง และในสัปดาห์สุดท้ายของเดือน สมาคมนิสิตเก่าคณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จะรับหน้าที่เชิญวิทยากรที่มีชื่อเสียง และเกี่ยวข้องในวงการวิศวกรรมมาเล่าเรื่องราวต่าง ๆ ที่น่าสนใจในเรื่องการประกอบอาชีพ แนวทางการแก้ไขปัญหาประเทศ โดยใช้วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และวิศวกรรมต่าง ๆ

ในสัปดาห์นี้ได้รับเกียรติจาก คุณประสงค์ ธาราไชย วศ.2507 ประธานกรรมการ บริษัท โปรเจค แพลนนิ่ง เซอร์วิส จำกัด (มหาชน) และ บริษัท พีพีเอส ดีไซน์ จำกัด อดีตนายกวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ พ.ศ. 2551-2553 ปัจจุบันดำรงตำแหน่งประธานกรรมการจรรยาบรรณสภาวิศวกรสมัยที่ 7 และที่ปรึกษาคณะกรรมการอำนวยการวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทยฯ รศ. ดร.ปริทรรศน์ พันธุบรรยงก์ วศ.2515 ผู้ดำเนินรายการ ร่วมพูดคุยถึงประเด็น “จรรยาบรรณของวิศวกร และเรื่องราวต่าง ๆ ที่น่าสนใจเกี่ยวกับจรรยาบรรณในการประกอบอาชีพของวิศวกร”

หน้าที่และบทบาทของสภาวิศวกรที่มีต่ออาชีพวิศวกร

คุณประสงค์ ธาราไชย กล่าวว่า สภาวิศวกรมีหน้าที่ในการออกใบอนุญาต และควบคุมการประกอบวิชาชีพให้เป็นไปตามสาระสำคัญของพระราชบัญญัติ วิศวกร ซึ่งวัตถุประสงค์ของสภาวิศวกรมีหน้าที่ส่งเสริม การศึกษา การวิจัย และการประกอบวิชาชีพวิศวกรรม โดยวิชาชีพวิศวกรรมมี 2 ระดับ คือ ระดับควบคุม และระดับไม่ควบคุม ส่วนมากคำถามที่มักถามบ่อยว่า “อะไรคือวิชาชีพวิศวกรรม” คำว่าวิชาชีพวิศวกรรมมีบัญญัติอยู่ในมาตรา 4 ของ พรบ. วิศวกร โดยมีนิยามไว้ว่าวิชาชีพวิศวกรรม คือ งานวิศวกรรมในสาขาวิศวกรรมโยธา วิศวกรรมไฟฟ้า วิศวกรรมเครื่องกล วิศวกรรมอุตสาหการ วิศวกรรมเหมืองแร่ และวิชาชีพวิศวกรรมอื่น ๆ ที่กำหนดในกฎกระทรวง และเดิมกำหนดวิชาชีพวิศวกรรมควบคุมไว้จำนวน 5 สาขา ต่อมาภายหลังกฎกระทรวงได้เพิ่มอีก 2 สาขา คือ วิศวกรรมเคมี และวิศวกรรมสิ่งแวดล้อม รวมเป็น 7 วิชาชีพวิศวกรรม และวิชาชีพวิศวกรควบคุม ต่อมาได้เพิ่ม 17 วิชาชีพสาขาวิชาชีพวิศกรรมที่ไม่ควบคุมแต่เป็นวิศวกรรมส่งเสริม เช่น วิศวกรรมเกษตร วิศวกรรมปิโตรเลียม เป็นต้น รวมเป็น 24 สาขาวิชาชีพวิศกรรม โดยควบคุม 7 สาขา

รศ. ดร.ปริทรรศน์ พันธุบรรยงก์ กล่าวว่า เคยค้นหาใน Google พบว่าสาขาของวิศวกรรมศาสตร์ที่สอนในมหาวิทยาลัยในประเทศไทยมีทั้งหมด 65 สาขา ซึ่งมีจำนวนที่เยอะมาก มีแม้กระทั่งวิศวกรพลังงานใต้พิภพ ต่อไปเราคงขยายให้ครอบคลุมเป็นสาขาส่งเสริมให้เป็นไปในลักษณะแบบนั้น

คุณประสงค์ ธาราไชย กล่าวว่า ถ้าไม่บัญญัติในกฎหมายว่าเป็นวิชาชีพวิศวกรรม แสดงว่าไม่ได้เป็นวิชาชีพวิศวกรรม และบุคคลใดที่ปฏิบัติงานวิศวกรรมพลังงานใต้พิภพ ก็ไม่ใช่วิศวกร แต่ถ้าเราพูดว่าเป็นวิศวกรรมพลังงาน ซึ่งเป็นวิศวกรรมส่งเสริม หมายความว่าอนุญาตให้ทำได้ วัตถุประสงค์ ควบคุมเพื่อประโยชน์สาธารณะ ไม่ได้คุมเพื่อผลประโยชน์ของวิศวกร

“ฟังแล้วอาจเปรียบเสมือนการทำงานปิดทองหลังพระ เพราะถ้าทำแล้วดีจะไม่มีใครมองเห็นความดี แต่ถ้าทำไม่ดีจะเห็นผลชัด เพราะฉะนั้นท่านจงภูมิใจเถอะที่ได้ทำงานเพื่อประโยชน์สาธารณะ”

ประเภทและสมัครเข้าเป็นสมาชิกของสมาชิกสภาวิศวกร สมาชิกของสภาวิศวกรโดยรวม มี 4 ประเภท คือ

1. สามัญ
2. วิสามัญ
3. กิตติมศักดิ์
4. นิติบุคคลสมาชิก

การสมัครเป็นสมาชิกเพื่อแสดงเจตนารมณ์ว่าให้ความสำคัญกับวิชาชีพนี้ และภาคภูมิใจในเกียรติของวิชาชีพ ซึ่งมีและใช้มาตรฐานการประพฤติปฏิบัติให้เป็นไปตามกฎเกณฑ์ เมื่อมีเกณฑ์ กฎเกณฑ์ และใช้อยู่ก็ต้องปฏิบัติตาม ถ้าเริ่มล้าสมัยก็ปรับกฎเกณฑ์เพื่อให้ทันสมัย การทำงานของวิศวกรอาจเกิด Error เป็นเรื่องปกติ จึงต้องมีมาตรฐานเป็นหลักปฏิบัติที่สามารถยอมรับได้ หลักปฏิบัติจึงมีหลายมาตรฐานตามบริบท และประเภทตามความเหมาะสม ดังนั้นจึงมีกฎของแต่ละมาตรฐานซึ่งต้องทำความเข้าใจเพราะนี่คือ หลักการพื้นฐาน

หลักการประกอบวิชาชีพวิศวกรรม การประกอบวิชาชีพวิศวกรรมต่างกับอาชีพทั่วไปอย่างไร วิชาชีพ คือ อาชีพที่ใช้วิชา มีองค์ประกอบอยู่ 4 เรื่อง คือ

1. มีและใช้ปัญญา
2. มีจรรยาบรรณ เป็นหลักปฏิบัติทั้งหมด 25 ข้อ
3. ต้องมีหลักปฏิบัติ ดังนี้
   3.1 ต้องมี Code of Services
   3.2 มาตรฐานการประพฤติปฏิบัติ Code of Conduct
   3.3 มี Code of Practice
   3.4 มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง คอยเติมเต็มความรู้ และเทคโนโลยีใหม่ให้ทันสมัยเสมอ
   3.5 มี CSR : Corporate Social Responsibility
4. ต้องมีใบอนุญาต

การละเมิดหลักเกณฑ์หรือจรรยาบรรณของวิชาชีพวิศวกรรมจะเกิดผลอย่างไร คุณประสงค์ ธาราไชย กล่าวว่า ความผิดจะมีอยู่ 3-4 เรื่อง คือ

1. อาญา
2. แพ่ง
3. วิชาชีพ
4. วินัย

ของเราเป็นวินัยซึ่งเขียนไว้ว่า จรรยาบรรณ เปรียบเสมือนศีลและธรรมประจำวิชาชีพ คำว่า บรรณ แปลว่า หนังสือ ซึ่ง 25 ข้อ ที่เขียนไว้เป็นตัวหนังสือเป็นต้นว่า ห้ามทำเกินความสามารถ ไม่รังแกสิ่งแวดล้อม เป็นต้น จรรยาบรรณสอนกันมาตั้งแต่ประถมแล้ว พอมาเป็นวิศวกรเรามีการอบรมในเรื่อง 1.ความรู้เกี่ยวกับความพร้อมในเรื่องกฎหมาย 2.จรรยาบรรณ 3.ความปลอดภัย 4.สิ่งแวดล้อม หลังจากนั้นก็จะมีการวัดผลจึงจะสามารถเข้าสอบได้ หากไม่เข้าใจจะสอบตก และให้สอบใหม่จนกว่าจะสอบได้ ซึ่งเป็นการปลุกจิตสำนึกและกระตุ้นว่าเรื่องนี้สำคัญ ในส่วนของบทลงโทษจะมีทั้งหมด 5 ระดับ คือ

1. ยกข้อกล่าวหา
2. ตักเตือน
3. ภาคทัณฑ์
4. พักใช้ใบอนุญาต
5. เพิกถอนใบอนุญาต

แต่ถ้าไม่ใช่วิศวกรแล้วปฏิบัติงานโดยไม่มีใบอนุญาตก็ผิดกฎหมายแม่บท คือ พระราชบัญญัติวิศวกรมาตรา 45 ซึ่งเป็นการผิดอาญา กติกาสำหรับวิศวกรก็จะลงโทษอย่างที่กล่าวมา หากถ้าถูกถอนใบอนุญาตแล้ว และต้องการทำใหม่ก็ต้องสอบ และพิสูจน์ตัวเองใหม่ตามที่ได้กล่าวไปข้างต้น
ยกตัวอย่าง Case ตึกพังก็ต้องพิสูจน์ว่าตึกพังเพราะอะไร ถ้าพิสูจน์ได้ว่าเป็นเพราะความประมาทจากการปฏิบัติงานของวิศวกร 6 อย่าง คือ งานให้คำปรึกษา งานวางโครงการ งานออกแบบคำนวณ งานควบคุมการก่อสร้าง งานพิจารณาตรวจสอบ งานอำนวยการใช้ ส่วนประเภทงานควบคุมก็จะระบุอยู่ในกฎกระทรวงที่เราจำต้องรู้ว่าควบคุมอยู่

รศ. ดร.ปริทรรศน์ กล่าวว่า มีอีกหลายประเด็นที่น่าสนใจแต่เนื่องด้วยเวลาที่จำกัดอาจจะต้องเชิญท่านมาพุดคุยใหม่ในครั้งหน้า วันนี้ทางสมาคมนิสิตเก่าคณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ขอขอบพระคุณ คุณประสงค์ ธาราไชย วศ.2507 ที่ได้ให้เกียรติมาพูดคุยเกี่ยวกับเรื่องจรรยาบรรณของวิศวกร การประกอบอาชีพวิศวกร ซึ่งเป็นประเด็นที่น่าสนใจ รายการพูดจาประสาช่างขอยุติแต่เพียงเท่านี้ แล้วพบกันใหม่ สวัสดีครับ…